Medycyna naturalna

Medycyna naturalna kładzie nacisk na wzmacnianie naturalnej odporności organizmu człowieka. O ile akademicka medycyna kliniczna skoncentrowana jest na niwelowaniu objawów i dolegliwości (np. poprzez leki farmakologiczne, czy poprzez interwencje chirurgiczne), to medycyna naturalna bardziej poszukuje przyczyn choroby. Często przyczyny te leżą w trybie życia człowieka, w jego sposobie odżywiania, a nawet w jego życiu emocjonalnym (np. choroby psychosomatyczne wywołane różnymi czynnikami nerwicowymi).

Warto zwrócić uwagę, że pod koniec XX wieku rozdzielenie i przepaść pomiędzy medycyną naturalną a oficjalną medycyną kliniczną i akademicką znacznie się zmniejszyły. Po pierwsze Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w swoim nowym modelu zdrowia położyła znacznie większy nacisk na psychologiczne aspekty zdrowia oraz rolę zdrowego trybu życia. Jest to o wiele bardziej bliskie medycynie naturalnej, niż poprzedni, typowo biologiczny, model zdrowia (zamiana modelu socjomedycznego na socjoekologiczny model zdrowia). Po drugie: doceniono wiele tradycyjnych modeli dbania o zdrowie, jako bardzo przydatnych w utrzymywaniu zdrowotności poszczególnych społeczeństw.

Czym jest medycyna naturalna?

Możemy się spotkać z różnymi nazwami naturalnego podejścia do zdrowia: medycyna naturalna, medycyna niekonwencjonalna, medycyna alternatywna, czy też medycyna komplementarna. Od około 1990 roku medycyna światowa zaczęła stosować nazwę medycyna komplementarna. Nazwa ta ma znacznie bardziej pozytywny wydźwięk, niż np. medycyna alternatywna; mówi o dopełnianiu się ze sobą podejścia klinicznego (bardziej inwazyjnego) i naturalnego (bardziej skoncentrowanego na wspieraniu naturalnych sił odporności organizmu). A zatem: medycyna naturalna, rozumiana jako podejście komplementarne, uzupełnia podejście alopatyczne (oparte na stosowaniu leków farmakologicznych).

Stopniowo, nawet wśród naukowców samej medycyny akademickiej, pojawiło się coraz więcej głosów mówiących, że kluczem do zdrowia człowieka jest zarówno silny układ immunologiczny (odpornościowy) jak i pobudzanie naturalnej (wrodzonej) zdolności organizmu do samo-leczenia. Jeżeli organizm ma osłabioną funkcję samo-leczenia, to niejednokrotnie nawet bardzo silne i zaawansowane technologicznie ingerencje medyczne nie zaowocują pełnym powrotem do zdrowia. Ingerencja farmakologiczna, chirurgiczna, czy fizykoterapeutyczna musi połączyć się ze współdziałaniem organizmu, którego siły życiowe i mechanizmy obronne również będą dążyć do stanu zdrowia. Bez tego drugiego elementu leczenie nie przyniesie pełnego rezultatu.

Rozwijająca się w nurcie akademickim psychosomatyka i psychonueroimmunologia sprzyjały powstawaniu dialogu pomiędzy obiema podejściami.

Medycyna tradycyjna

Duży związek z medycyną naturalną ma medycyna tradycyjna poszczególnych kultur. Np. tradycyjna medycyna chińska należy do grupy metod tradycyjnych. Podobnie np. Ajurweda, medycyna tybetańska, czy medycyna rdzennych mieszkańców Ameryki (medycyna indiańska).

Zasadniczo możemy powiedzieć, że tradycyjne systemy zdrowotne były podejściem naturalnym, ponieważ funkcjonowały w okresie, gdy nie produkowano współczesnych leków farmaceutycznych i drogę do wyleczenia widziały we współpracy z wrodzonymi siłami organizmu i harmonią z otaczającym człowieka ekosystemem. W miejsce leków alopatycznych w medycynie tradycyjnej stosowano zioła, elementy żywieniowe, lecznicze kąpiele, masaże, zmianę trybu życia, czy różnego rodzaju elementy psychologiczne. Np. plemienny szaman w wielu kulturach był zarówno znawcą działania lokalnych ziół, jak i jednocześnie był wielkim autorytetem psychologicznym i duchowym.

Stosowanie silnej alopatii jest zjawiskiem stosunkowo młodym (liczącym około 100 lat) i nie wiemy na dłuższą metę jakie będą tego rezultaty, jeżeli chodzi o ogólną odporność gatunku ludzkiego. Przez kilkadziesiąt tysięcy lat ludzkość funkcjonowała bez stosowania współczesnej farmakopei.

Jednocześnie trzeba powiedzieć, że wiele tradycyjnych systemów (np. Ajurweda, czy medycyna egipska) stosowało także jakieś elementy chirurgii. Wiedza chirurgiczna i anatomiczna rozwinęła się w Chinach, Indiach i Egipcie znacznie wcześniej, niż w Europie. W Europie jeszcze do okresu średniowiecza sekcje zwłok były źle widziane z powodów religijnych. Dlatego dopiero Paracelsus w okresie renesansu naświetlił fakt istnienia układu krążenia w ciele człowieka. Także jeżeli chodzi o stosowanie leków innych niż zioła, trzeba powiedzieć, że wiele tradycyjnych systemów zdrowotnych produkowało różne substancje chemiczne oparte na różnego rodzaju minerałach. Przykładem może być tu Ajurweda.

Medycyna Integralna - Medycyna Naturalna - Medycyna Komplementarna

Otwarcie się WHO na medycynę tradycyjną

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO – World Health Organization) otworzyła się bardziej na wartość i przydatność tradycyjnych systemów zdrowotnych w latach 70-tych XX wieku. Wynikło to głównie z akcji wprowadzania w tamtym okresie zachodniej medycyny akademickiej na teren Afryki.

Niestety okazało się wówczas, że po kilku latach promowania podejścia nowoczesnego i rugowania tradycyjnej wiedzy i praktyki afrykańskiej dotyczącej zdrowia – śmiertelność i ilość chorób w tamtej populacji wzrosła. Wydawało się to czymś wręcz niemożliwym, jednak bliższa analiza problemu ujawniła, że miejscowi szamani i uzdrowiciele afrykańscy potrafili znacznie lepiej współpracować z zachowaniami zdrowotnymi rdzennych mieszkańców Afryki, niż lekarze zachodni.

Podjęto wówczas kroki w kierunku wytworzenia równowagi pomiędzy nowoczesnym akademickim podejściem do zdrowia, a podejściem tradycyjnym. Dla przykładu – w Zimbabwe miejscowi szamani mieli odbyć przeszkolenie z zakresu higieny i aseptyki; otrzymywali wówczas stopień lekarza równorzędny z lekarzami medycyny akademickiej. Dzięki temu w jednej państwowej przychodzi mogli przyjmować zarówno lekarze leczący współczesną wiedzą akademicką i metodami klinicznymi, jak i szamani leczący tradycyjną medycyną afrykańską.

Jako inny przykład można tutaj przytoczyć badania efektywności leczenia schizofrenii przez szamanów meksykańskich. Jak wiadomo większość szamanów traktuje zaburzenia umysłowe jako przejaw choroby duszy. Dlatego w asortymencie ich oddziaływań (w takich przypadkach) są różnego rodzaju oczyszczania pacjenta ze złej energii. Dokonują oni tego np. poprzez różnego rodzaju okadzania, inwokacje, śpiewy i modlitwy; istotnym elementem jest tutaj dysponowanie przez nich zwiększoną siłą psychiczną. Okazało się, że analiza statystyczna skuteczności ich oddziaływań pokazała, iż ich efektywność w leczeniu schizofrenii znacznie przewyższa osiągnięcia medycyny akademickiej. Warto tutaj nadmienić, że zachodnia medycyna kliniczna nie potrafi obecnie jednoznacznie wyjaśnić mechanizmów chorób psychicznych. Dlatego oddziaływanie psychiatrii na chorego pacjenta często ma charakter podawania leków łagodzących objawy. W mniejszej ilości przypadków stosuje się różne formy psychoterapii.

Inną ciekawostką mogą być tutaj badania naukowców japońskich nad zasadami tradycyjnej medycyny chińskiej. Gdy po przegranej drugiej wojnie światowej Amerykanie w dużym stopniu kontrolowali rozwój Japonii w latach powojennych, jednocześnie chciano w obszarze lecznictwa państwowego wyeliminować podejście tradycyjno-japońskie. Jednak pracowitym i kreatywnym naukowcom japońskim udało się udowodnić naukowo słuszność wielu twierdzeń dawnej medycyny chińskiej

Okazało się np. że powyznaczane już kilka tysięcy lat wcześniej punkty energii witalnej do nakłuwania w akupunkturze, można badać za pomocą pomiaru oporności skóry i jej przewodnictwa elektrycznego. Współczesne czułe przyrządy elektryczne potwierdziły słuszność mapy punktów akupunkturowych – punkty akupunktury mają niższy poziom oporności elektrycznej skóry (niższy, niż otaczająca je dookoła skóra) oraz wyższy poziom przewodzenia elektrycznego i większą pojemność elektryczną. Odpowiednio skonstruowane przyrządy wskazują te miejsca idealnie w punktach akupunktury – komunikują to poprzez świecenie diody, czy poprzez odpowiedni sygnał dźwiękowy.

Rezultatem różnego rodzaju prób WHO zwiększania zdrowotności społeczeństw i analiz statystycznych nad zachorowalnością i śmiertelnością w poszczególnych populacjach, było otworzenie się Światowej Organizacji Zdrowia na wartość wielu tradycyjnych systemów leczniczych. Przykładem pewnego rodzaju ukłonu WHO w kierunku podejścia bardziej typowego dla medycyny naturalnej było promowanie pod koniec XX wieku programu Twoje zdrowie w Twoich rękach. Obecnie w wielu państwach zachodnich funkcjonuje szereg instytutów i uczelni starających się łączyć współczesną wiedzę i badania medycyny akademickiej z tradycyjną wiedzą i mądrością pokoleń dawnych systemów zdrowotnych.

Medycyna naturalna wobec medycyny akademickiej

Metody naturalne, eksponujące wzmacnianie naturalnej odporności organizmu oraz metody kliniczne – nawzajem dopełniają się ze sobą. O ile w przypadku wielu chorób przewlekłych i w dolegliwościach o nieznanej etiologii (pochodzeniu) podejście medycyny naturalnej jest najczęściej skuteczniejsze, o tyle medycyna kliniczna ma bardzo dobre i często imponujące rezultaty w różnego rodzaju stanach ostrych. Dotyczyć to może skomplikowanych złamań, infekcji bakteryjnych, czy stanów krytycznych zagrażających życiu.

Dlatego optymalnym podejściem wydaje się być współpraca i dopełnianie się obu tych podejść do zdrowia. Adekwatną do takiego stanu rzeczy nazwą jest medycyna komplementarna. Nazwa ta mówi o tym, że podejście medycyny naturalnej nie wyraża wrogości wobec podejścia akademickiego i nie jest dla niej zagrożeniem. Jest raczej zwróceniem uwagi na istotne dla zdrowia czynniki, na które w leczeniu klinicznym jest zazwyczaj już mało czasu.

Wzajemne dopełnianie się podejścia naturalnego i klinicznego możemy zobrazować w następujący sposób:

patrząc na zagadnienie pod względem ontologicznym (związanym z bytem) możemy powiedzieć, że medycyna akademicka skoncentrowana jest zasadniczo na ciele człowieka. Dlatego jest bardzo mocno związana z takimi dziedzinami jak biologia, chemia i fizyka. Medycyna naturalna zazwyczaj bardziej skupia się na zależnościach pomiędzy ciałem i duchem człowieka. Dlatego niekiedy zdradza cechy podejścia typowego bardziej dla psychologii, sztuki, czy religii.

Urodzony w 1750 Samuel Hahnemann, twórca homeopatii, napisał w swoim dziele “Organon – podstawy racjonalnego leczenia” (rok 1810): “w stanie zdrowia, podobna duchowej siła witalna ożywiająca materialny organizm ludzki, rządzi nim jako doskonały zwierzchnik. Utrzymuje ona odczuwanie i działalność wszystkich części żywego organizmu w harmonii, która jest godna podziwu. Duch obdarzony rozumem, który zamieszkuje organizm może wtedy swobodnie używać ten zdrowy , żywy instrument do osiągnięcia wzniosłego celu ludzkiej egzystencji”.

Patrząc na medycynę kliniczną i naturalną w sposób epistemologiczny (związany z poznaniem), możemy powiedzieć, że medycyna akademicka związana jest mocno z neopozytywistycznym sposobem poznania i badania rzeczywistości. Dotyczy to m.in. eksponowania roli analizy i dedukcji oraz doświadczenia rozumianego sensorycznie (zmysłowo) oraz analitycznie. Istotnym elementem w jej podejściu, jest możliwość wyjaśnienia jakiegoś mechanizmu oddziaływania.

Medycyna naturalna pojmowała natomiast doświadczenie jeszcze bardziej doświadczalnie – jeżeli działa, to działa, niezależnie, czy potrafimy to wyjaśnić, czy nie. Grawitacja działała zawsze, nawet jak nie potrafiliśmy je wyjaśnić.

Whorton podkreśla, że w systemach niekonwencjonalnych, powstałych w kulturze europejskiej (np. Hahnemann, Thomson, Still, Palmer), modelem poznawczym był bardzo mocno podkreślany empiryzm praktyczny, do którego następnie znajdywano wyjaśniające teorie (za wyjątkiem eklektyzmu głoszącego zasadę “skoro działa, co kogo obchodzi, jak”). Z kolei w pozaeuropejskich systemach medycyny naturalnej odnaleźć możemy większą rolę myślenia syntetycznego i indukcyjnego, zamiast analizy i dedukcji, typowych dla metodologii neopozytywistycznej. A zatem możemy powiedzieć, że medycyna naturalna wynika bardziej z poszukiwań nie opartych na metodologii neopozytywistycznej. Jest bardziej zbiorem metod wspierających witalność człowieka i jego harmonię.

Używając metafory mężczyzny i kobiety (ich sposobów poznawania), możemy powiedzieć, że medycyna komplementarna wydaje się być bardziej zbliżona sposobowi poznawania kobiety – większą wagę przywiązuje do uczuć i emocji, do opiekuńczości, do intuicji, zaś medycyna akademicka wydaje się bardziej korespondować ze sposobem poznawania typowym dla mężczyzny – logicznym, racjonalnym, zdystansowanym emocjonalnie. Oba te sposoby poznawania rzeczywistości nawzajem dopełniają się i wzbogacają.

Inne cechy naturalnego (poza-klinicznego) podejścia do zdrowia to przykładanie większej wagi do kontaktu i wzajemnej interakcji pomiędzy terapeutą a klientem. Często medycyna kliniczna ma jedynie charakter technologii naprawiającej organizm ludzki. Często organizm ten traktowany jest na podobieństwo maszyny.

W medycynie naturalnej większy nacisk natomiast położony jest na podmiotowe traktowanie pacjenta jako jedności ciała, emocji, umysłu i ducha. Mówi się o tym, że nie ma dwóch identycznych organizmów, dlatego podejście powinno być bardziej zindywidualizowane. Traktowanie człowieka jako samej tylko maszyny wydaje się być niewystarczające. Ponadto zauważyć można także takie rozróżnienie, że medycyna kliniczna jest bardziej medycyną naprawczą i jako taka bardziej skoncentrowana jest na chorobie i potencjalnych zaburzeniach organizmu. Medycyna naturalna większy nacisk kładzie natomiast na prewencję, zapobieganie chorobom, i jako taka bardziej skoncentrowana jest na idei zdrowia i jego kultywowaniu.