Akupunktura

Akupunktura jest formą terapii polegającą na wkłuwaniu igieł do akupunktury w odpowiednie miejsca na ciele. Miejsca nakłuć określane są obecnie w dwojaki sposób:

w oparciu o zasady tradycyjnej medycyny chińskiej, mówiącej o przepływie Chi (subtelnej energii witalnej) w kanałach energii (meridianach),
w oparciu o współczesne dodatkowe badania medyczne nad czynnościami neuroanatomicznymi w rozmieszczeniu segmentalnym.

Tradycyjna akupunktura jest częścią tradycyjnej medycyny chińskiej, obok ziołolecznictwa, terapii żywieniowej, moksy, masażu chińskiego i terapii ruchowej (ćwiczenia rozciągające i oddechowe, zwłaszcza qigong). Współczesna akupunktura medyczna, rozwijająca się w wielu państwach zachodnich, czerpie zarówno ze źródeł tradycyjnych, jak i z nowoczesnych badań nad tą metodą.

Akupunktura stała się bardziej znana w świcie zachodnim w latach 70-tych, podczas wizyty prezydenta Nixona w Chinach w roku 1971. Jeden z amerykańskich dziennikarzy przeszedł wówczas operację usunięcia wyrostka robaczkowego w szpitalu w Beijing, a następnie lekarz medycyny tradycyjnej Li Chang-yuan zniósł wszelkie jego bóle pooperacyjne za pomocą nakłuć akupunktury. Dziennikarz ten (James Reston), zafascynowany swoimi doświadczeniami z akupunkturą w Chinach, napisał na ten temat artykuł do prestiżowej gazety New York Times.

Szereg niezwykle interesujących badań dotyczących akupunktury przeprowadzili po drugiej wojnie światowej naukowcy japońscy. Wykazali oni m.in., że tradycyjne punkty akupunkturowe faktycznie posiadają odmienne właściwości, niż pozostałe rejony skóry na ciele: posiadają mniejszą oporność elektryczną oraz większe przewodzenie i pojemność elektryczną.

Ciekawą historią są także wczesne kontakty lekarzy europejskich z akupunkturą. W XIX wieku miały miejsce pierwsze eksperymenty akupunkturowe, dokonywane m.in. we Francji, Anglii, Niemczech, Włoszech i Szwecji. Jednak bardziej fachowa wiedza o akupunkturze pojawiła się w Europie w pierwszej połowie XX wieku we Francji. Georg Soulie de Morant przebywał w Chinach jako dyplomata w latach 1901-1917. Po powrocie do kraju opublikował szereg artykułów o akupunkturze, a także swoje tłumaczenia (na język francuski) chińskich i japońskich tekstów medycznych.

Używane obecnie określenie „meridiany/południki” ma swój początek w jego tłumaczeniach. Georg Soulie de Morant prowadził także seminaria akupunktury dla lekarzy, co przyczyniło się bardzo istotnie do stopniowej integracji w tych państwach akupunktury z biomedycyną.

Akupunktura w starożytnych tekstach

Bardzo stary tekst Huang Di Nei Ching (Kanon medycyny „Żółtego Cesarza” Huang Di) powstał jeszcze w wiekach p.n.e. Jest uważany za ważne źródło inspiracji do akupunktury, gdyż mówi o zachowywaniu harmonii i równowagi w ciele człowieka, analogicznie do harmonii i równowagi całego Kosmosu. Sam cesarz Huang Di wymieniany jest często także jako pionier i pierwszy propagator akupunktury.

Kolejne dzieło pisane, tym razem z początku naszej ery (I-II w.n.e.), to Nan Ching (Kanon zagadnień złożonych). Tekst omawia system kanałów energetycznych w ciele i położonych na nich punktów witalnych. Omawia także przyczyny zakłóceń chorobowych, diagnozę oraz metodykę nakłuwania.

Za pierwszy tekst całkowicie poświęcony akupunkturze i moksie (moksa to odmiana akupunktury, polegająca na podgrzewaniu punktów przy pomocy pałeczki z tlącym się suchym zielem bylicy) uważa się Zhen Dziu Dzia Ji Ching (Prosty podręcznik akupunktury i moksy). Datuje się go na rok 282 n.e., a za jego autora uważa się Huang Fu Mi.

Po okresie dynastii Han nastąpił szczególnie pomyślny dla akupunktury okres dynastii Ming, w którym rozkwitły praktyka i nauczanie akupunktury. Powstało wtedy Wielkie kompendium akupunktury i moksy (Zhen Dziu Da Cheng) z roku 1601, autorstwa Jang Dzi Zhou.

Medycyna Integralna - Medycyna Chińska - Akupunktura i Moksa

Akupunktura tradycyjna

Akupunktura klasyczna (akupunktura tradycyjna) podchodzi do organizmu człowieka i zjawiska życia w sposób bardziej intuicyjny, chociaż jest on również dokładnie uporządkowany i sklasyfikowany. Jednak akupunktura klasyczna bardziej koncentruje się na odczuwaniu równowagi jin i jang (zimna i ciepła) w organizmie, na procesach hamowania i pobudzania w ramach 5-ciu przemian, tj. w ramach pięciu narządów pełnych (narządy zang: nerki, wątroba, serce, śledziona, płuca) i pięciu narządów pustych (narządy fu: pęcherz moczowy, pęcherzyk żółciowy, jelito cienkie, żołądek, jelito grube). Dodatkowo w ramach pięciu przemian mówi się o dwóch funkcjach organizmu, postrzeganych bardziej psychicznie i energetycznie: osierdzie serca (emocjonalność i seksualność) oraz potrójny ogrzewacz (system ciepłoty organizmu).

W ramach cyklu pięciu przemian uważa się, że:

nerki (związane z przemianą wody) sprawują kontrolę nad kośćmi, szpikiem kostnym, stawami, słuchem, owłosieniem głowy, wolą i motywacją;
wątroba (związana z przemianą drewna) sprawuje kontrolę nad ścięgnami, wzrokiem, łzami, cierpliwością;
serce (związane z przemianą ognia) sprawuje kontrolę nad naczyniami krwionośnymi, smakiem, poceniem się, radością i spokojem;
śledziona (związana z przemianą ziemi) sprawuje kontrolę nad wytwarzaniem krwi, trawieniem, mięśniami, dotykiem, wewnętrzną harmonią, introspekcją i wychowywaniem dzieci;
płuca (związane z przemianą metalu) sprawują kontrolę nad skórą, flegmą (śluz), zmysłem powonienia, komunikacją;

Często spotyka się prezentacje akupunktury jako metody o silnym działaniu przeciwbólowym, metody pomocnej przy depresji, łagodzeniu stresu i lęku oraz innych objawach nerwicowych i psychosomatycznych, a także jako metody ogólnie regulującej i usprawniającej somatyczne funkcje organizmu.
W roku 1978 Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opublikowała raport uznający akupunkturę za metodę medycznie skuteczną i potwierdzoną.

Coraz częściej podkreśla się, że akupunktura wpływa na równowagę w obrębie autonomicznego układu nerwowego: wzmacnia aktywność parasympatycznego (przywspółczulnego – uspokajającego) układu i obniża aktywność układu sympatycznego (współczulnego – pobudzającego akceleratora). Wiadomo natomiast, że taka równowaga sprzyja dobremu samopoczuciu, zdrowiu emocjonalnemu oraz spowolnieniu procesów starzenia się organizmu.

Akupunktura współczesna i badania nad akupunkturą

Akupunktura wykazuje m.in. silne działanie przeciwbólowe, poprzez aktywizację endogennego systemu peptydowo-opiatowego. Badania wykazały, że nakłucia akupunktury wywołują zmiany w mechanizmie odczuwania bólu oraz wpływają na zmianę przetwarzania informacji związanych z bólem w obrębie układu nerwowego (Helms JM., Acupuncture energetics: a clinical approach for physicians; Berkeley: Medical Acupunture Publisher, 1995: 3-17).

Istnieją udokumentowane przypadki zastosowania akupunktury jako metody znieczulania podczas wykonywania różnych zabiegów i operacji chirurgicznych, np. na otwartej jamie brzusznej.

Czasopismo Biological Psychiatry (G.A. Ullet, S. Han, Electroacupuncture: Mechanisms and clinical applications; Biological Psychiatry 1998, t.44, s.129-138) opisuje interesujący eksperyment dotyczący właściwości znieczulających akupunktury, przeprowadzony na królikach. Wykonano stymulację przeciwbólowych punktów akupunkturowych na kończynach królików, uzyskując wyraźny efekt anestezji. Dodatkowo pobrano pewną ilość płynu mózgowo-rdzeniowego znieczulonego królika i wstrzyknięto go innemu królikowi. W efekcie tego osiągnięto efekt znieczulenia odczuwania bólu u tego drugiego królika.

Doświadczenie dowiodło, że działanie akupunktury wykracza daleko poza sam efekt placebo (autosugestii) i stymulacja punktów akupunktury uaktywnia wydzielanie w mózgu substancji znoszących doznania bólu. Jedno z wyjaśnień mechanizmu analgezji (znoszenia bólu) oparte jest na systemie endorfinowym, a inne na systemie monoaminowym.

Jeżeli chodzi o postrzeganie przez współczesnych badaczy mechanizmu oddziaływania akupunktury na organizm, to uważa się, że akupunktura oddziałuje jednocześnie na wiele fizjologicznych układów:

układ nerwowy – eferentne przewodnictwo obwodowe i okołonaczyniowe, przewodnictwo współczulne we włóknach nerwowych, ośrodkowe mechanizmy neurohormonalne i neuropeptydowe;
układ krwionośny – transportuje lokalnie i centralnie efekty biomolekularne, biochemiczne i komórkowe;
układ limfatyczny – przekaźnik przepływu jonowego płynu tkankowego wzdłuż płaszczyzn powięziowych, okołonaczyniowych i śródmiąższowych;
system informacji elektromagnetycznej – elektryczność statyczna na powierzchni tkanek, migracja jonowa w płynie tkankowym, powięziowe i okołonaczyniowe półprzewodnictwo przez ciało.

Bardzo znany na świecie teoretyk bioelektroniki i twórca elektromagnetycznej teorii życia, ksiądz profesor Włodzimierz Sedlak podkreślał, że procesy życiowe w ludzkim ciele należy postrzegać nie jedynie mechanicznie i chemicznie, ale także elektrycznie i elektromagnetycznie.

Zjawiska zachodzące w ciele człowieka pod wpływem zastosowania akupunktury wyjaśniał on właśnie w takich kategoriach: jako procesy półprzewodzenia, przewodzenia i nadprzewodzenia elektrycznego. W świetle takiej interpretacji stymulację punktów akupunktury należałoby postrzegać nie tyle mechanicznie, co bardziej elektrycznie i elektromagnetycznie: wbijanie igieł akupunktury w punkty o szczególnych właściwościach elektrycznych wpływa na poprawienie elektrycznej komunikacji w obrębie układu nerwowego i całego organizmu człowieka.